Historia Uniwersytetu Morskiego w Gdyni w skrócie

Ponad 100-letnią historię Uniwersytetu Morskiego w Gdyni zapoczątkował podpisany 17 czerwca 1920 roku rozkaz gen. Józefa Leśniewskiego, powołujący do istnienia Szkołę Morską.

Historyczną datą uroczystego, oficjalnego otwarcia pierwszej w odrodzonej Rzeczypospolitej Szkoły Morskiej stał się 8 grudnia 1920 roku. Tego dnia, w Tczewie, na maszcie budynku dawnego Gimnazjum Żeńskiego, uroczyście podniesiono biało-czerwoną flagę. Szkoła zainaugurowała działalność na dwóch Wydziałach – Nawigacyjnym i Mechanicznym.

Organizatorzy pierwszej polskiej Szkoły Morskiej byli przekonani, że kształcenie przyszłych oficerów marynarki handlowej musi odbywać się przede wszystkim w trakcie rejsów pełnomorskich. Konieczne stało się nabycie dla nowej placówki odpowiedniego statku. Podczas poszukiwań w europejskich portach zwrócono uwagę na trzymasztowy żaglowiec „Nest” (zbudowany w 1869 roku w Birkenhead). Uroczyste podniesienie polskiej bandery i nadanie nazwy „Lwów” miało miejsce na redzie Gdyni 4 września 1921 roku.

W 1928 roku podjęto decyzję o przeniesieniu Szkoły z Tczewa do Gdyni. 8 grudnia 1930 roku dokonano uroczystego otwarcia i poświęce­nia nowego gmachu Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni.

W nowym gdyńskim obiekcie stworzono zaplecze nauko­wo-dydaktyczne z prawdziwego zdarzenia. W głównym gmachu znalazły się gabinety fizyki, elektrotechniki, che­mii, materiałoznawstwa, także pracownie dewiacji, nawigacji, radiotechniki, radiotelegrafii z krótkofalową stacją nadawczą. Uruchomiono stację meteorologiczną oraz pracownię dla robót linowych i żaglowych. Gabinety naukowe, pracownie, warsztaty mechaniczne z kuźnią i ślusarnią zlokalizowane zostały w specjalnie zaprojektowanym budynku.

W roku szkolnym 1930/1931 wysłużony „Lwów” został wymieniony na kolejny szkolny żaglowiec – „Dar Pomorza”.

Nowy żaglowiec Państwowej Szkoły Morskiej był pierwszym statkiem, który pod biało-czerwoną banderą opły­nął świat. Był to najsłynniejszy i najdłuższy rejs w historii Białej Fregaty. Rozpoczął się 16 września 1934 roku i trwał 352 dni.

W 1938 roku powstał Wydział Transportu i Administracji Morskiej. Wybuch II wojny światowej rozpoczął nowy etap szkolnictwa w historii Państwowej Szkoły Morskiej – na wychodźstwie.

Pracownicy Państwowej Szkoły Morskiej, 2 grudnia 1939 roku, po dotarciu do Wielkiej Brytanii, przedłożyli odtworzonemu Ministerstwu Przemysłu i Handlu „Prowizoryczny projekt zorganizowania Szkoły Morskiej na terenie Anglii”. Szkoła Morska w Southampton przy miejscowym University College była w prostej linii kontynuatorką gdyńskiej Szkoły.

Pierwszy kurs, 18 września 1940 roku, rozpoczęło 30 słuchaczy, ukończyło 28. Nauka w specyficznych, wojennych warunkach trwała osiem miesięcy, zakres programowy obejmował wiedzę wymaganą na stopień porucznika żeglugi małej.

W Southampton kształcenie nawigacyjne prowadzono w latach 1940-1943, po czym Szkoła Morska przeniesiona została do Londynu, gdzie w latach 1943-1945 prowadzono kształcenie na kursach aspirantów-poruczników ż.m., kapitanów ż.w., szyprów I klasy, maszynistów I klasy czy młodszych mechaników.

Na terenie Anglii działało również Gimnazjum Morskie zorganizowane w 1945 roku w Landywood pod Birmingham. Dyrektorem placówki w latach 1945-1946 był Karol Borchardt. W 1947 roku gimnazjum przeniesiono do Lilford, koło Peterborough w hrabstwie Northamptonshire. Szkoła przestała istnieć w 1949 r.

Działalność polskich placówek, szkolących kadry morskie, zakończyła się wraz z wycofaniem poparcia aliantów zachodnich dla Rządu RP w Londynie.

Pierwsze po wojnie egzaminy wstępne do Państwowej Szkoły Morskiej przeprowadzono 8-14 października 1945 roku. Przyjęto 67 osób na Wydział Nawigacyjny i 68 na Wydział Mechaniczny. Dodatkowo przyjęto również 22 uczniów – tych, którzy naukę mieli rozpocząć we wrześniu 1939 roku.

Marynarka Wojenna 7 listopada 1945 roku zwróciła Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni „Dar Pomorza”, zobowiązując szkołę do dopuszczenia do wspólnych praktyk kandydatów Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej.

Decyzją ministra żeglugi i handlu zagranicznego, 1 września 1947 roku, utworzono Szkołę Morską w Szczecinie, przenosząc do niej Wydział Nawigacyjny gdyńskiej Państwowej Szkoły Morskiej, wraz z dyrektorem kpt. ż.w. Konstantym Maciejewiczem oraz „Darem Pomorza” (portem macierzystym nadal była Gdynia). W Gdyni pozostawiono jedynie Wydział Mechaniczny Państwowej Szkoły Morskiej z dyrek­torem inż. Antonim Garnuszewskim. W 1951 roku obie szkoły przemianowano na Technikum Morskie Mechaniczne w Gdyni i Technikum Morskie Nawigacyjne w Szczecinie.

Dwa lata później ze Szczecina do Gdyni wrócił Wydział Nawigacyjny i fregata „Dar Pomorza”. W 1954 roku przeprowadzono nabór na nowo utworzony Wydział Elektryczny, a szkole, zarządzeniem ministra żeglugi, przywrócono nazwę Szkoła Morska, a dwa lata później Państwowa Szkoła Morska.

W 1958 roku Państwowa Szkoła Morska otrzymała status pomaturalnej uczelni technicznej.

Do eksploatacji weszły statki instrumentalne – „Horyzont”, przekazany Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni w roku 1962 decyzją ministra żeglugi prof. Stanisława Darskiego oraz  „Zenit”. Realizowały one praktyki radarowe podczas krótkich wyjść na wody Zatoki Gdańskiej oraz w dłuższych podróżach bałtyckich. Służyły przez ok. 35 lat.

U schyłku lat 60. Państwową Szkołę Morską połączono z istniejącą od 1946 roku Państwową Szkołą Rybołówstwa Morskiego, przekształcając w roku 1968 w Wyższą Szkołę Morską w Gdyni. W tym czasie uczelnia dysponowała możliwościami kształcenia studentów na czterech Wydziałach: Nawigacyjnym, Mechanicznym, Elektroniczno-Elektrycznym i Administracyjno-Gospodarczym.

W 1982 roku do eksploatacji wszedł żaglowiec „Dar Młodzieży”.

W swoją dziewiczą podróż „Dar Młodzieży” wyruszył 10 lipca 1982 roku – żaglowiec popłynął na start regat „Operation Sail” do angielskiego Falmouth, podczas których wsławił się akcją ratunkową, za którą komendant i załoga uhonorowani zostali nagrodą Fair Play przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski.

W roku 2000 do szkolnej flotylli dołączył nowoczesny statek badawczo-szkoleniowy „Horyzont II”. W swój pierwszy bałtycki rejs wyszedł 9 maja 2000 roku, a pod koniec czerwca popłynął w swą pierwszą podróż na Spitsbergen. Pod koniec 2000 roku statek wyszedł w swą najdłuższą jak dotąd podróż z zaopatrzeniem dla polskiej stacji na Wyspie Króla Jerzego w Antarktyce.

Od 2001 roku uczelnia nosiła nazwę Akademia Morska w Gdyni. Było to ukoronowanie wieloletnich starań władz i kadry Wyższej Szkoły Morskiej, podnoszące jej naukową rangę i prestiż.

Obok kontynuowania specjalności typowo marynarskich, rozwinięty został szereg kierunków, niezwiązanych bezpośrednio ze służbą na statkach. Morze bowiem to nie tylko flota, statki i ich załogi. Morze to cały skomplikowany system globalnej gospodarki, wymagający profesjonalnego zarządzania, innowacyjności, interdyscyplinarnych badań z zakresu nauk technicznych, przyrodniczych, prawnych, ekonomicznych.

Flagowy statek biało-czerwonej bandery – żaglowiec „Dar Młodzieży” - kolejne sezony szkole­niowe spędzał przeważnie w tym czasie na wodach europejskich. Uczestniczył w większości coraz popularniejszych zlotów żaglowców, regat, w morskich festiwalach, stając się rzeczywistym pływającym ambasadorem naszego kraju.

„Dar Młodzieży” 20 maja 2018 roku wyruszył z Gdyni w Rejs Niepodległości – drugi w swojej historii rejs dookoła świata, który trwał 313 dni, podczas których żaglowiec pozostawił za rufą 38 000 mil morskich.

Od 1 września 2018 roku rozporządzeniem ministra gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej, uczelni została nadana nazwa Uniwersytet Morski w Gdyni. Zmiana była związana ze zdobyciem wymaganych uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora i spełnienia wymogów określających uniwersytety.

Jesienią 2019 roku, decyzją ministra nauki i szkolnictwa wyższego, w struktury Uniwersytetu Morskiego w Gdyni wszedł Instytut Morski w Gdańsku – jednostka naukowo-badawcza o znaczącym dorobku, od pół wieku prowadząca prace na rzecz szeroko pojętej gospodarki morskiej.

Wraz z przejęciem Instytutu Morskiego zwiększyła się również uniwersytecka flotylla. Obok „Daru Młodzieży” i „Horyzontu II” flagę Uniwersytetu Morskiego w Gdyni podniósł nowoczesny katamaran naukowo-badawczy „Imor”, pracujący na rzecz Instytutu Morskiego.

W dniu 5 października 2019 roku odbyła się pierwsza inauguracja roku akademickiego w Uniwersytecie Morskim w Gdyni, będąca setną inauguracją nowego roku nauki w historii polskiego szkolnictwa morskiego.

Rok 2020 był dla UMG rokiem obchodów 100-lecia szkolnictwa morskiego i 100-lecia szkoły. Z uwagi na pandemię koronawirusa uroczystości jubileuszu odbywały się w kameralnym gronie.

17 czerwca 2020 r. po podniesieniu bandery na gmachu UMG wkopana została kapsuła czasu, a jednym z punktów obchodów była zmiana nazwy przystanku z Gdynia Stocznia na Gdynia Stocznia – Uniwersytet Morski. W holu głównym przy Auli im. T. Meissnera, 30 lipca 2020 r. zostały zamontowane dwie marmurowe tablice – z pocztem dyrektorów i rektorów oraz doktorów honoris causa.

8 grudnia, podczas obchodów Święta Szkoły, odsłonięta została pamiątkowa tablica z okazji 100. rocznicy szkolnictwa morskiego w Polsce

29 maja 2023 roku „Dar Młodzieży” wyszedł w niemal półroczny rejs, upamiętniający 100-lecie przejścia równika przez pierwszy statek pod biało-czerwoną banderą – „Lwów”, żaglowiec Szkoły Morskiej w Tczewie. „Dar Młodzieży” przekroczył równik 28 września 2023 roku. Do macierzystego portu szkolna fregata Uniwersytetu Morskiego w Gdyni powróciła 11 listopada 2023 roku, witając Gdynię paradą burtową – oklaskiwana przez mieszkańców Gdyni, którzy po zakończonej Paradzie Niepodległości przyszli tłumnie podziwiać żaglowiec.

29 lutego 2024 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Centrum Offshore Uniwersytetu Morskiego w Gdyni. Nowa jednostka uczelni – siedziba Instytutu Morskiego UMG oraz Centrum Morskiej Energetyki Wiatrowej UMG – mieści się w Gdańsku w pobliżu Twierdzy Wisłoujście. Ambicją Uniwersytetu Morskiego w Gdyni jest, aby Centrum Uniwersytetu Morskiego w Gdyni stało się zalążkiem większego organizmu „Polskiej Doliny Offshore”! – powiedział podczas uroczystości otwarcia JM Rektor UMG prof. dr hab. inż. kpt. ż.w. Adam Weintrit.

23 maja 2024 roku w Uniwersytecie Morskim w Gdyni odbyło się uroczyste otwarcie Centrum Sportu i Rekreacji Uniwersytetu Morskiego w Gdyni. Nowo otwarty budynek stanowi pierwszy etap budowy zaplanowanego w tym miejscu kompleksu sportowo-akademickiego. W obiekcie, oprócz hali sportowej ze ścianką wspinaczkową, mieszczą się: siłownia, sauny, sale konferencyjne, pokoje gościnne oraz podziemny parking z miejscami postojowymi.

Uczelnia rozwija się w kierunku umiędzynarodowienia. W lipcu 2025 roku podpisana została umowa o współpracy z Wydziałem Morskim Uniwersytetu w Kobe. Porozumienie podpisali Dziekan Wydziału Morskiego prof. Katsutoshi Hirayama oraz w imieniu JM Rektora Uniwersytetu Morskiego w Gdyni, prof. Krzysztof Czaplewski, Dyrektor Instytutu Morskiego UMG.

30 września 2025 roku zapadła historyczna decyzja o budowie następcy „Daru Młodzieży”. Budowę nowego statku dla uczelni zakłada przyjęta przez rząd uchwała ustanawiająca program wieloletni „Budowa statków dla uczelni morskich w latach 2025–2029”.

Obecnie uczelnię tworzy pięć Wydziałów: Nawigacyjny, Mechaniczny, Elektryczny, Zarządzania i Nauk o Jakości oraz – utworzony we wrześniu 2024 roku Wydział Informatyki z Zakładami: Podstaw Informatyki, Informatyki Stosowanej i Sztucznej Inteligencji, Systemów Autonomicznych, Inżynierii Systemów oraz Matematyki.